| Description |
Hò khoan Lệ Thủy là hình thức diễn xướng dân gian, diễn ra vào mùa xuân và mùa thu, các dịp lễ hội, hay tìm bạn của người dân huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Hò khoan Lệ Thủy bắt nguồn từ lao động sản xuất, khi mà con người cần có sự hợp tác với nhau để tạo thành sức mạnh chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt. Trước đây, hò khoan diễn xướng trong môi trường “lỉa gỗ” của thợ sơn tràng, chèo đò, đi cấy, giã gạo, quết vôi, nện đất, cất nhà, hò tiễn đưa người quá cố… và “hò khơi”, “hò nậu xăm” của cư dân miền biển. Ðến những năm kháng chiến, hò khoan trở thành hò cách mạng. Ngày nay, môi trường diễn xướng của hò khoan Lệ Thủy được sân khấu hóa phục vụ đắc lực trên tất cả các lĩnh vực kinh tế-xã hội, phê phán thói hư tật xấu và được đưa vào giảng dạy trong trường học. Hò khoan Lệ Thủy biến hóa linh hoạt trong mọi môi trường nhưng vẫn giữ được các mái hò (tức điệu hò) nguyên bản.
Hò khoan Lệ Thủy là một loại hình sáng tác, vừa biểu diễn sáng tác khớp vào thời gian nhịp điệu. Hò khoan gồm 9 làn điệu (9 mái), bao gồm: mái chè, mái nện, lỉa trâu, mái ruỗi, mái nhài, mái ba, mái hò khơi, mái xắp và mái hò nậu xăm. Lời hát là lời thơ, ca dao dân ca có sẵn, mộc mạc, gần gũi với cuộc sống đời thường. Nhạc cụ chính là đàn Nhị và Mỏ, ngoài ra có thể là chày giã gạo, mỏ tre, sanh, gậy, mâm đồng, chén trà... được dùng trong những cuộc hát không phải là thi. Hò khoan có hò kể chuyện, hò tự sự, sinh hoạt văn hóa, hò đối đáp... người hát ứng khẩu tại chỗ, có người diễn xướng và người phụ họa, là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng có tính sân khấu không thể thiếu đối với người Lệ Thủy.
Hình thức của Hò khoan Lệ Thủy chủ yếu được biểu hiện bằng lối diễn xướng tập thể bao gồm hai loại là: cá nhân lĩnh xướng (hò) và tập thể hội xướng (xô). Nét độc đáo hò khoan Lệ Thủy là khi biểu diễn một mình thì vừa hò cái, vừa hò con. Hai người trở lên thì một người hò cái, nhiều người hò con thể hiện đủ mọi đề tài như: Hò thi nhau, hò trêu tức, hò đố. Hò cái nếu bị trục trặc thì hò con tiếp lời thay hò cái được ngay. Hò nối hơi, nối sức, nối trí uyển chuyển linh hoạt. Hò được sử dụng ngay trong khi làm việc: Đi cấy, đi cày, giã gạo, xây nhà,… nhằm khích lệ tinh thần lao động của nhân dân. Ngoài ra, hò còn dùng để tâm tình, đối đáp hay trao duyên trong những ngày hội cổ truyền.
Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành quyết định công nhận Hò khoan Lệ Thủy là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. |
