| Description |
Có quan điểm cho rằng, Ngũ trò Viên Khê có từ thời Bắc thuộc (thời Tùy) gắn liền với tên tuổi của chàng Cả Lãng Đại vương - con trai của thủ lĩnh Lê Ngọc. Tục truyền, ông thường về tận các thôn xóm để chung vui với người dân, qua đó truyền dạy và phổ biến đến cộng đồng những lời ca, tiếng hát, điệu múa do chính mình sáng tạo. Có ý kiến khác cho rằng, di sản có từ thời Hậu Lê, do quan Bộ Lễ Nguyễn Mộng Tuân (người gốc Viên Khê) truyền dạy cho nhân dân.
Ngũ trò Viên Khê (Dân ca Đông Anh) là hệ thống các trò diễn được tổ chức vào dịp lễ hội tại làng Viên Khê, xã Đông Anh (huyện Đông Sơn - tỉnh Thanh Hóa) phản ánh đời sống sinh hoạt và tâm tư tình cảm của người nông dân, với mong ước cầu mưa, cầu nắng, chống chọi với thiên tai, dịch bệnh, thú dữ, các thế lực thiên nhiên nhằm bảo vệ sản xuất nông nghiệp và duy trì sự sinh sôi, phồn thịnh của con người, động vật.
Trải qua thời gian hàng trăm năm cùng sự tiếp biến, giao thoa văn hóa đã làm phong phú thêm hệ thống trò diễn, để Ngũ trò Viên Khê hôm nay được khôi phục với 12 tích trò: trò Múa đèn, trò Trống mõ, trò Ngô Quốc (thuộc Ngũ trò Rủn Đông Khê), trò Xiêm Thành (Chiêm Thành), trò Bắt cọp (Vằn vương), trò Tiên Cuội, trò Hà Lan, trò Thủy, trò Nữ quan, trò Tú Huần (Đông Anh), trò Thiếp, trò Ai Lao đi kèm các bài dân ca, tạo nên một nét văn hóa đặc sắc của miền quê Đông Sơn nói chung và Đông Khê nói riêng.
Hệ thống tích trò của Ngũ trò Viên Khê vô cùng đặc sắc, phổ biến nhất là Múa đèn: một trò diễn tổng hợp với nhiều lớp văn hóa cổ, liên quan đến lịch tiết sản xuất nông nghiệp lúa nước. Múa đèn là vũ khúc có lời ca do 12 cô gái trong trang phục quần trắng, áo đỏ, thắt lưng xanh, đầu chít khăn nhiễu đỏ, trên đầu đội một đĩa đèn thắp sáng, vừa hát vừa múa với những động tác uyển chuyển. Múa đèn nói đến công việc sản xuất của nhà nông trong năm: thắp đèn, luống bông, luống đậu, vãi mạ, chẻ lạt, đan lừ, nhổ mạ, đi cấy, kéo sợi, dệt vải, vá may, đi gặt. Trò diễn được kết thúc bởi ba điệu múa “đánh gà luộc, cúng cơm mới, dâng oản” thể hiện sự biết ơn của người dân trước đấng thần linh phù hộ cho một năm mùa màng bội thu, no đủ.
Các trò diễn phác họa bức tranh toàn cảnh về đời sống vật chất, tinh thần và khát vọng về một tương lai tốt đẹp của người dân mang đậm giá trị nhân văn sâu sắc. Những lời ca, điệu múa nằm trong hệ thống trò diễn của Ngũ trò Viên Khê vẫn tồn tại trong tâm thức người dân, thể hiện tình cảm, ước vọng cuộc sống và gián tiếp lên án những thói hư tật xấu tồn tại trong xã hội phong kiến xưa. Đến nay, Ngũ trò Viên Khê đã được khôi phục tương đối nguyên vẹn. Năm 2017, Ngũ trò Viên Khê chính thức được Bộ VH,TT&DL đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia với hệ thống 12 trò diễn (múa hát). |
